Het Autonome Zenuwstelsel – Van Onbewuste
Gewoonte naar Bewuste Balans
We leven in een tijd waarin we steeds meer denken en steeds minder voelen.
Toch wordt onze staat van rust of spanning grotendeels bepaald door iets waar we nauwelijks invloed op denken te hebben: het autonome zenuwstelsel.
Dit systeem regelt automatisch wat nodig is om te overleven — ademhaling, hartslag,
spierspanning, spijsvertering.
Het gebeurt zonder dat we er bewust mee bezig zijn.
Maar “automatisch” betekent niet dat het onveranderbaar is.
Het betekent alleen dat het gewoontes volgt — patronen die ooit zijn ontstaan om je te
beschermen.
Het autonome zenuwstelsel: drie standen van leven
Volgens de Polyvagaaltheorie van dr. Stephen Porges bestaat het autonome zenuwstelsel uit drie lagen:
1. Sympathisch systeem (actie, Yang)
- Gaspedaal van het lichaam. Activeert energie, alertheid en overleving.
2. Parasympathisch systeem (herstel, Yin)
- Staat van rust, vertering en regeneratie.
3. Dorsale vagus (bevriezing, terugtrekking)
- Noodmechanisme bij overweldiging of uitputting.
Samen vormen ze de drie ritmes van het leven: actie, herstel en bescherming.
Van automatisch naar bewust
Het woord “autonoom” betekent letterlijk: zelfsturend.
Maar in de praktijk betekent het: onbewust gestuurd.
Het zenuwstelsel past zich aan op wat je lichaam en brein het vaakst meemaken.
Met andere woorden: je zenuwstelsel went aan wat je herhaaldelijk voelt of denkt.
Ben je gewend aan haast, stress of spanning?
Dan wordt dat je nieuwe normaal.
Je lichaam leert: dit is veiligheid.
Zelfs als dat eigenlijk niet zo is.
De enige manier om dat te veranderen,
is door bewustwording —
door te leren zien, voelen en ervaren wat er werkelijk in je lichaam gebeurt.
Gewoonte kun je niet bestrijden met wilskracht.
Je kunt haar alleen vervangen door een nieuwe gewoonte die beter past bij wie je nu bent.
Waarom het al jong begint
Als kind leven we in een heel andere hersenstaat.
Tot ongeveer ons zevende levensjaar zijn onze hersenen vooral in theta-activiteit —
een staat van openheid, verbeelding en diepe opname.
We nemen gevoelens, patronen en overtuigingen op als een spons.
We zijn onze omgeving.
Er is nog geen sterk onderscheid tussen binnen- en buitenwereld.
Rond ons zevende levensjaar verandert dat.
De hersenen schakelen naar een meer bewuste modus: beta-activiteit.
We beginnen te redeneren, ons aan te passen, en leren verantwoordelijkheid dragen.
Dat is het moment waarop het leven niet langer vanzelf in balans blijft.
Vanaf dan moeten we zelf leren voelen, sturen en herstellen.
De oosterse brug: Yin en Yang in beweging
Vanuit oosters perspectief kun je dit zien als de dans tussen Yin (rust, voelen, herstel)
en Yang (actie, denken, doen).
Wanneer het leven te veel Yang bevat — te veel denken, presteren, of spanning —
raakt Yin uitgeput.
Het lichaam verliest zijn natuurlijke ritme en verstijft van binnenuit.
De nervus vagus, boodschapper van rust en herstel,
kan dan steeds moeilijker communiceren met het brein.
Je leeft “in je hoofd”, maar het lichaam luistert niet meer.
Herstel begint wanneer bewustzijn weer terugkeert naar het lichaam.
Wanneer het mentale (denken) aandacht leert geven aan het fysieke (voelen).
Dan kan Yin weer stromen, en vindt Yang vanzelf zijn juiste plaats.
De weg naar nieuwe gewoonten
Verandering begint met kleine momenten van aanwezigheid:
- even stoppen met denken,
- bewust ademhalen,
- voelen wat er in het lichaam beweegt.
Zo leert het autonome zenuwstelsel opnieuw wat veiligheid is.
Nieuwe ervaringen worden nieuwe gewoonten —
en daarmee nieuwe automatische reacties.
Dat is de essentie van groei:
niet vechten tegen het oude,
maar het nieuwe laten wortelen tot het vanzelf je natuurlijke staat wordt.
Samenvattend
Het autonome zenuwstelsel werkt onbewust, maar kan bewust hersteld worden.
De parasympathica is geen rem, maar een staat van herstel die alleen kan bestaan
als het lichaam zich veilig genoeg voelt om te ontspannen.
Door opnieuw te leren luisteren — in plaats van redeneren — herstelt de communicatie tussen lichaam en geest.
Zo wordt de mens weer één geheel: Yin en Yang in balans, hoofd en hart in verbinding.
Disclaimer
De informatie in deze blog is bedoeld ter inspiratie en bewustwording en vervangt geen medisch advies, diagnose of behandeling door een arts of andere gekwalificeerde zorgverlener.
Bij lichamelijke of psychische klachten is het altijd belangrijk om eerst een arts te raadplegen.
Complementaire therapieën kunnen een waardevolle aanvulling zijn op de reguliere zorg, maar dienen nooit ter vervanging van medische behandeling.
Luister altijd naar je lichaam en neem bij twijfel contact op met een professional.